زمان مطالعه: 4 دقیقه

توی آسانسور واستادین. یهو صدای تق میاد و آسانسور ول میشه. سیستم‌های ایمنی آسانسور هم کار نمی‌کنن و آسانسور داره سقوط می‌کنه. اگه دقیقا قبل از برخوردش با زمین بپرم هوا باعث میشه نجات پیدا کنم؟ آره ولی نباید این کارو بکنین. کار بهتری میشه کرد. اجازه بدین اول توضیح بدیم چرا نباید بپریم و بعد بگیم راه بهتر چیه.

حداکثر سرعت امنی که باهاش می‌تونین روی یه سطح سفت مثل زمین فرود بیاین تقریبا ۱۲ متر بر ثانیه ست. که میشه ارتفاع تقریبا ۷ متری. اکثر آدم‌ها اگه از ارتفاع ۷ متری بپرن پایین زنده می‌مونن. از سرعت ۱۲ متر بر ثانیه تا ۱۷ متر بر ثانیه احتمال زنده موندن کمتره ولی بازم بسته به اینکه چه آدمی باشه و چطوری فرود بیاد، ممکنه آسیب زیادی ببینه ولی زنده بمونه. اما از سرعت ۱۷ متر بر ثانیه به بعد (که برای اطلاع‌تون از ارتفاع ۱۵ متری به این سرعت می رسید) دیگه تقریبا شانسی برای زنده موندن وجود نداره.

پریدن یه آدم عادی به سمت بالا باعث میشه ۳ متر بر ثانیه سرعت بگیره یا اگر یه ورزشکار خیلی خفن باشین باعث میشه ۵ متر بر ثانیه سرعت بگیرین. این یعنی اگر با هر سرعتی در حال سقوط باشید، بالا پریدن می‌تونه باعث شه ۳ متر بر ثانیه از سرعت‌تون کم بشه. در نتیجه، اگر ارتفاع سقوط‌تون انقدری بوده باشه که سرعت سقوط تون ۱۵ متر بر ثانیه باشه، با یک پرش به موقع می‌تونین سرعت‌تون رو بکنین ۱۲ متر بر ثانیه و با احتمال خیلی زیادی زنده بمونین.

نکته مهم ولی اینجاست. از کجا می‌خواین بفهمین زمان درست پریدن کیه؟ از داخل آسانسور غیرممکنه بتونین حدس بزنین کی قراره به زمین بخورین.

خب اشکال نداره. می‌پرم بالا وقتی برگشتم پایین دوباره می‌پرم بالا و همینطوری پریدن رو ادامه میدم. اینطوری با احتمال خوبی موقع زمین خوردن هم در حال پرش باشم. نه متاسفانه. مساله اینه که شما داخل آسانسور فقط یک شانس پریدن دارین. چرا؟

فرض کنین آسانسوری در کار نیست. از یه هواپیما پریدین پایین و یه توپ هم دستتونه و دارین همینطوری با این توپ سقوط می‌کنین. اگه توپ رو ول کنین برای توپ چه اتفاقی میوفته؟ هیچی. در حالت عادی اگه ولش می‌کردیم سقوط می‌کرد میوفتاد رو زمین ولی الان خودش داره سقوط می‌کنه گرفتن شما عملا کار خاصی نمی‌کرد. پس ولش هم بکنین تغییری نمی‌کنه. حالا اگه این توپ رو که داره کنار شما سقوط می‌کنه با انگشت بزنین زیرش چی میشه؟ یه ذره میره بالا و بعد از اونجا ادامه سقوطش رو می‌ده. اگر روی زمین بودین به زیر توپ میزدین میرفت بالا و برمیگشت پایین پیش انگشت شما ولی الان صرفا میره یه ذره بالاتر و از دید شما، انگار همونجا وای میسته. حالا بسته به اینکه چه قدر محکم بزنین زیر این توپ، با سرعت ببشتری میره بالا و وای میسته.

به عبارت دیگه، بودن تو سقوط آزاد مثل بودن تو فضائه. انگار جاذبه اثری روی شما نداره (بدیهتا تا قبل اینکه محکم بخورین به زمین. اون موقع جاذبه قطعا اثرش رو نشون میده). حالا تو آسانسور، شما دقیقا همون توپین. می‌تونین بپرین بالا ولی قرار نیست برگردین پایین. میرین بالا و همونجا می‌مونین. حالا چون شما می‌خواین با تمام توانتون بپرید که سرعت‌تون رو خیلی کم کم کرده باشین، باعث میشه خیلی سریع برین بالا و محکم بخورید به سقف آسانسور. بعد تا دارین به این فکر میکنین که ای بابا چطوری کلم خورد به سقف، آسانسور هم میخوره به کف و از دو طرف چیز میشین.. چی میگن، ضربه می‌خورین.

در نتیجه، تلاش برای پریدن داخل آسانسور اشتباهه. چون اولا فقط زمانی ممکنه کار کنه که ارتفاع سقوط آسانسور کمتر از ۱۰ متر باشه، دوما باید بدونین دقیقا کی قراره به زمین برسین که بتونین به موقع بپرین وگرنه پریدنتون بیشتر باعث آسیب میشه.

کار بهتر اینه که بخوابین کف آسانسور و سرتون رو هم با دستاتون بپوشونین. این کار باعث میشه هر مقدار فشاری که بهتون وارد شد، به جای اینکه فقط به پاهاتون وارد بشه، بین همه بدن‌تون پخش بشه. بدیهتا معنیش این نیست که آسیب نمی‌بینین و دیگه چون دراز کشیدین کف آسانسور مشکل حل میشه. همچنان میشه با قطعیت گفت که استخون‌های کوچیک و دنده‌هاتون می‌شکنن و ممکنه باز در این حالت هم نتونین زنده بمونین. ولی به نظر میاد بین گزینه‌های دیگه‌ای که تا امروز بررسی کردن این گزینه بهتر جواب داده.

البته که این گزینه هم سختی‌های خودش رو داره. مثلا اینکه اگه یادتون باشه گفتیم آسانسور در حال سقوط آزاد مثل بودن تو فضائه. و به همون دلیل که اگه بپرین بالا قرار نیست بیاین پایین، دراز کشیدن هم خیلی راحت نیست. روشی که در حالت عادی دراز می‌کشیم اینه که دستمون رو میذاریم رو زمین بعد یهو شونه‌هامون رو ول می‌کنیم، جاذبه ما رو می‌کشه پایین و با دست‌هامون جهت پایین رفتنمون رو تنظیم می‌کنیم که دراز کشیده بشیم. ولی تو آسانسور در حال سقوط دست‌هاتون رو میذارین کف زمین، بعد شونه‌ها رو ول می‌کنین ولی اتفاقی نمیوفته. درست مثل اون توپی که ولش کردین و همونجایی که بود موند. برای همین باید یه دستگیره‌ای چیزی پیدا کنین که با کمک اون خودتون رو به حالت دراز کشیدن کف آسانسور قرار بدین.

صادقانه بخوام بگم ولی اصلا به این جاها نمی‌رسین. اگه از بالای یه ساختمون ۱۰۰ متری هم سقوط کنین، ۴.۵ ثانیه بیشتر طول نمی‌کشه که به پایینش برسین و احتمالا تمام این مدت رو هم آدم از ترس شوکه شده و کاری نمی‌تونه انجام بده.

ولی در نهایت نگران هم نباشین. سیستم‌های ایمنی آسانسورها خیلی زیاده و احتمال اینکه در یک آسانسور در حال سقوط قرار بگیرین خیلی کمه. تعداد آدم‌هایی که سالانه لای در آسانسور گیر میکنن و آسیب می‌بینن خیلی بیشتر از کساییه که تو آسانسور سقوط می‌کنن.

سال ۱۹۴۵ میلادی یه هواپیمای نظامی داخل آمریکا به خاطر مه شدید مسیرش رو گم می‌کنه و به ساختمون بسیار بلند Empire State میخوره و میره تو طبقه ۷۹ این ساختمون و یه سوراخ اونجا ایجاد می‌کنه. وقتی میان برای کمک می‌بینن یکی از آسانسورچی‌ها آسیب دیده و از آسانسوری که داخلش بوده پرت شده بیرون. در نتیجه میبرن می‌ذارنش تو یه آسانسور دیگه که داشته هنوز کار می‌کرده تا بتونه بره پایین برج.

ولی اون آسانسور دیگه هم آسیب دیده بوده و بعد یه ذره پایین رفتن یهو کابل‌هاش قطع میشن و آسانسور از طبقه ۷۵م سقوط می‌کنه. به طرز معجزه آسایی اما زنده می‌مونه. دلیلش این بوده که کابل‌های قطع شده آسانسور میرن پایین آسانسور روی زمین جمع میشن و به جای اینکه اسانسور محکم با زمین برخورد کنه، کابل‌ها شدت ضربه رو می‌گیرن و آسانسور با سرعت کمتری به زمین می‌رسه. البته که همچنان اکثر استخون‌های این خانم ۲۰ ساله می‌شکنه ولی در نهایت وقتی پیداش می‌کنن می‌بینن هنوز زنده ست و تا امروز رکورددار نجات پیدا کردن از بلندترین سقوط آسانسوره.