زمان مطالعه: ۴ دقیقه

«هوا سرده میری بیرون کاپشن بپوش مریض نشی». این جمله برای همه‌مون آشناست و همه‌مون هم بهش به عنوان یک دستورالعمل ابتدایی زندگی عمل می‌کنیم. اگه هوا سرده  باید لباس گرم بپوشم وگرنه مریض میشم. ولی آیا واقعا سرد بودن هوا باعث میشه ما مریض بشیم؟

جواب اینه که نه. شما ممکنه در هوای ۰ درجه هم بدون لباس برید بیرون و از سرما بلرزید ولی مریض نشید. «یعنی چی من خودم یادمه این همه بار تو هوای سرد رفتم بیرون و مریض شدم» آره ولی مساله مهم اینه که اون دفعاتی رو که مریض میشیم خیلی بیشتر یادمون می‌مونه.

الان شما ممکنه در ۱۰۰ روز گذشته بیرون از خونه جاهای زیادی رفته باشین و مریض نشده باشین، و امروز هم یادتون نیست کجاها رفتین. ولی اگه به یه کتابخونه‌ای برین و برگردین خونه مریض باشین، تا مدت زیادی یادتون می‌مونه که تو اون کتابخونه مریض شدین. حالا اگه این اتفاق ۴-۵ بار بیوفته بعید نیست کم کم فکر کنین کتاب‌خونه رفتن میتونه عامل مریضی باشه.

خب پس داستان چیه؟ اگه سرما عامل سرما خوردن نیست، پس چی هست؟

ویروس. ویروس عامل بیماری و سرما خوردگیه. ولی خب این خیلی چیز جدیدی نیست. همه می‌دونن علت مریضی و سرماخوردگی ویروسه. سوال اصلی اینه که به هر حال ما همه مون خبر داریم که وقتی هوا سرده بیشتر مریض میشیم. اصلا بهش میگن سرما خوردگی! تو اسمش هم داره به سرما اشاره می‌کنه. ارتباط اینا به هم چیه؟

دیدین وقتی هوا سرده همه جا بخار می‌کنه و یه لایه رطوبت روی سطوح میشینه؟ یا مثلا روی علف‌ها و برگ‌ها قطره‌های کوچیک آب دیده میشه؟ علتش اینه که همیشه داخل هوا یه مقدار آب هست که همون رطوبت هواست. وقتی هوا سرد میشه این بخار آب داخل هوا به مایع تبدیل میشه و رطوبت هوا کم میشه. قطرات آبی که تا قبلش توی هوا بودن الان روی در و دیوارن.

حالا وقتی رطوبت هوا زیاد باشه، یک ویروس که با سرفه‌ی من پرت میشه تو هوا با احتمال زیادی یا سنگین میشه و میوفته روی زمین یا اگر تو هوا بمونه هم غیرفعال میشه و اگه وارد بدن شما بشه نمی‌تونه باعث بیماری بشه. دلیل اینکه چرا این اتفاق میوفته یه ذره پیچیده و تخصصیه ولی به صورت ساده و خلاصه، ویروس به تنهایی تو هوا نمی‌چرخه. باید به یه چیزی بچسبه. اون چیزی که بهش می‌چسبه تبدیل میشه به یک توپ و اون توپ می‌تونه بسته به اینکه چه قدر آب تو هوا هست بزرگ یا کوچیک و سبک یا سنگین باشه.

حالا اگه هوا خشک باشه این توپی که ویروس داخلشه می‌تونه خیلی راحت‌تر تو هوا حرکت کنه و مدت طولانی‌تری برای خودش بچرخه. و همونطور که یادتون هست اگه هوا سرد باشه، هوا خشک میشه در نتیجه اگه هوا سرد باشه، ویروس راحت‌تر توی هوا حرکت می‌کنه و راحت‌تر به سمت شما میاد. و شما سرما می‌خورین.

نکته بعدی اینه که وقتی هوا سرده آدم‌ها بیشتر سعی می‌کنن داخل باشن. داخل خونه یا محل کار یا دانشگاه یا هر محل دیگه‌ای که میشه توش هوا رو گرم کرد. و این یعنی نسبت به زمانی که هوا گرم هست آدم‌ها زمان‌های بیشتری هی دور هم جمع میشن. و این یعنی فرصت‌های خیلی بیشتری برای انتقال ویروس وجود داره. که مجددا، تاثیر غیر مستقیم سرد شدن هواست.

نکته بعدی اینه که اون روزهای سال که سرد هستن یه ویژگی دیگه هم دارن، اینکه کوتاه‌ترن. یعنی خورشید مدت زمان کمتری توی آسمونه. اون مدتی هم که هست اکثر اوقات هوا ابریه. خورشید کمتر توی آسمون یعنی ویتامین دی کمتر برای بدن و ویتامین دی کمتر برای بدن یعنی سیستم ایمنی ضعیف تر. که مجددا، باعث میشه اگر ویروسی وارد بدن شد با احتمال بیشتری منجر به بیماری بشه.

ولی همه این‌ها صرفا عوامل کمک کننده هستن و ته تهش، باید یه ویروسی وجود داشته باشه تا به لطف این عوامل کمک کننده باعث بیماری بشه. اگر ویروسی وجود نداشته باشه این عوامل هم به تنهایی کاری نمی‌کنن. در نتیجه ممکنه تو هوای کاملا گرم برین پیش یکی از دوستانتون و با یه عطسه قدرتمند ویروس‌هایی رو به شما بده و وسط تابستون سرما بخورین، و ممکن هم هست در سردترین هوای ممکن بدون لباس کافی برین بیرون و ساعت‌ها توی برف بشینین ولی سالم و سلامت بدون اینکه ویروسی گرفته باشین برگردین خونه.

اما داستان اینه که علائم بدن نسبت به سرماخوردگی و نسبت به حضور در سرما یه مقدار شبیهه. در هر دو مورد آب از بینی‌مون میاد و در هر دو مورد احساس سرما می‌کنیم و بدن‌مون می‌لرزه. و احتمالا این هم یکی از دلایلی باشه که این عقیده شکل گرفته که هوای سرد باعث سرماخوردگی میشه.

مشابه همین باور که سرما باعث سرماخوردگی میشه یه باور دیگه‌ای هم در سال‌های دور وجود داشته که جالبه. یه زمانی باور داشتن به غیر از تولید مثل حیوون‌ها که باعث میشه حیوون‌های جدیدی به دنیا بیان، کنار هم بودن بعضی چیزها هم باعث میشه خود به خود حیوون‌های جدیدی متولد بشن.

مثلا فکر می‌کردن یه تیکه گوشت اگه به اندازه کافی کنار هوا باشه و گرم هم باشه، یه سری حشره به دنیا میان از داخل گوشت. یا مثلا فکر می‌کردن اگه یه مقدار لباس کثیف یه جا باشه برای یه مدت باعث میشه موش به دنیا بیاد. دانشمندهای نام‌داری مثل ارسطو به این فرضیه اعتقاد داشتن و تا همین ۳۰۰ سال پیش هم هنوز راجع بهش صحبت میشده. اگرچه امروز دیگه می‌دونیم اون فرضیه هم دقیقا مثل سرما خوردن به خاطر وجود سرماست. واقعا علتش اون نیست، صرفا همزمان با هم اتفاق میوفتن.