برای مشاهده یافته ها از کلید Enter و برای خروج از کلید Esc استفاده کنید.

خلاقیت در نبود استرس، در خواب و در بیداری

زمان مطالعه: ۳ دقیقه

همون‌طور که احتمالا قبلا هم شنیدید، یک نوع/بخش از خواب هست به نام خواب REM که همون بخشی هست که شما توش خواب می‌بینین. این بخش ویژگی‌های زیادی داره ولی دو تا از ویژگی‌هاش در کنار هم توجهم رو جلب کردن.

۱. ماده شیمیایی‌ای در بدن و مغز وجود داره که اسمش رو در پانوشت میارم چون اینکه اسم چیزهای مختلف رو وسط متن بیاریم فایده‌ای نداره. ما بهش میگیم ماده استرس. ماده استرس کارش اینه که استرس و ترس ایجاد کنه. یعنی وقتی لازم باشه، فشار خون رو بالا می‌بره، توجه آدم رو جلب می‌کنه و خلاصه سطح اضطراب بدن رو میبره بالا. حالا اینکه فایده‌ش چیه رو کاری نداریم ولی چیزی که کار داریم اینه که تنها وقتی از ۲۴ ساعت شبانه روز که این ماده کاملا خاموشه و هیچ تاثیری رو هیچ چیزی نمی‌ذاره در طول همین خواب REM هست. توجه کنید که نه در همه اوقات خواب، فقط همین تیکه REM که همون وقتی هست که ما خواب می‌بینیم. این عدم حضورش در اون اوقات یه سری فایده خیلی جالب داره که موضوع این بحث نیست ولی فقط برای ذکر عنوان، یکی از جالب‌ترین فایده‌هاش اینه که حس بد رو از خاطرات بد جدا می‌کنه. مثل همه این خاطراتی که در بچگی داشتین که انقدر خاطرات ترسناک/دردناکی بودن کاملا یادتون موندن (شاید حتی تنها چیزی باشن که یادتون مونده از اون سال‌ها) ولی حس بدش رو ندارین. این باشه اینجا بعدا بیشتر راجع بهش صحبت می‌کنیم حس می‌کنم باید یه ویدیو هم راجع به این قضیه بسازیم ولی فعلا بریم سراغ ویژگی دومی که مد نظرم هست.

۲. ویژگی دومی که این قسمت خواب داره اینه که خلاقیت مغز توش خیلی بالاست. شاید براتون پیش اومده باشه که یه مساله‌ای مدتی ذهن‌تون رو درگیر کرده بوده، رفتین خوابیدین و تو خواب ایده‌ای براش به ذهن‌تون رسیده یا وقتی بیدار شدین یهو احساس کردین راه حلش رو می‌دونستین! این از نعمات دیگه این خواب REM هست. خیلی از آهنگ‌ها و داستان‌هایی که شاید شنیده باشین هم چیزایی هست که نویسنده‌هاش در خواب‌هاشون دیدن. در فضای علمی هم کم نیست این ماجرا. جدول تناوبی عناصر شیمیایی یکی از چیزهایی هست برای مثال که در خواب به ذهن دوست عزیزی که تنظمیش کرده رسیده.

این خلاقیت عموما از این طریق شکل می‌گیره که اون نظمی که اطلاعات و افکار در حالت عادی دارن در خواب REM وجود نداره. یعنی اصلا در یک لایه پایین‌تری از اون چه که شما بتونید کنترل کنید، عصب‌ها داخل مغز کارهای رندوم می‌کنن و چیزهای بی‌ربط رو به هم وصل می‌کنن. و این در یک لایه بالاتر که بشه لایه هوشیاری ما، باعث خلاقیت میشه. چون مغزمون ما رو به راه‌حل‌هایی رسونده که در حالت عادی آدم‌ها بهش نمی‌رسن.

این دو تا، تنها ویژگی‌های این قسمت از خواب نیستن، اتفاقات جالب زیادی اونجا میوفته. ولی چیزی که برام اینجا جالب بود این بود که اگر استرس و اضطراب رو با ترس در یک گروه قرار بدیم، یک شباهت بین رفتار عصب‌ها در مغز ناهوشیار و رفتار ما در هوشیاری پیدا میشه.

در مغز ناهشیار، عصب‌ها زمانی کارهای جدید رو امتحان می‌کنن که ماده عامل استرس وجود نداره. و این فعالیت‌های رندوم و نتیجه‌گیری‌های بی‌ساختار باعث میشه خیلی از مسائل ذهنی حل بشن. در رفتار هوشیارانه هم خیلی جاها به نظر میاد آدم زمانی که بدون ترس و اضطراب، گزینه‌های مختلف رو امتحان می‌کنه به جواب می‌رسه. و هر چه قدر ترس (مثل ترس از خراب کردن یا خراب شدن) بیشتر باشه آدم کمتر کارهای جدید انجام میده و تبعا کمتر به نتیجه می‌رسه. توجه کنید که در مغز هوشیار اون ماده استرس و اضطراب وجود داره و فعاله. آدم صرفا می‌تونه آگاهانه تصمیمات متضادی باهاش بگیره. یعنی این شباهت در یک لایه فیزیکی نیست و اینطوری نیست که در هر دو حالت اون ماده خاموش باشه پس استرس کم باشه پس آدم چیزهای جدید امتحان کنه. در حالت ناهشیار این فرایند فیزیکیه و در حالت هوشیار کاملا ارادی. اصلا احتمالا خوبی فرایند ناهشیار همینه که ما توش کنترلی نداریم برای همین هر شب چند ساعت اتفاق میوفته. احتمالش هست اگر اون هم در اختیار ما بود گاهی از ترس انجامش نمی‌دادیم.

همین خلاصه. پی‌نوشت‌ها:

۱. لازمه شفاف‌سازی کنم که دلیل اینکه عصب‌ها در اون خواب کارهای جدید می‌کنن لزوما خاموش بودن اون ماده استرس نیست. این‌ها صرفا همزمان هستن. ممکنه دلیلش اون باشه ممکنه نباشه. کسی چک نکرده هنوز. ولی همین همزمانی‌شون شباهتش به دنیای هوشیاری رو ایجاد میکنه.

۲. اسم اون ماده استرس noradrenaline هست.

۳. وقتی شروع کردم به نوشتن فکر میکردم کلا ۳-۴ خط بشه ولی خیلی طولانی شد. شاید اگه صوتیش می‌کردم بهتر می‌بود. اگه مطلب رو خوندین لطفا نظرتون رو بگین که مطالب این شکلی صوتی باشن بهتره یا متن اثرگذاری بالاتری داره. یا شاید باید هر دو رو درست کرد که یه وقت به هیچ کس سخت نگذره :دی